Δύο σταθμοί στην Ιστορία των ανθρώπων που επιλέγουμε να παραβλέπουμε

Υπάρχουν δύο σημαντικοί σταθμοί στην Ιστορία των ανθρώπων τους οποίους παραγνωρίζουμε με επιμονή...

Επιλέγουμε να επικεντρωνόμαστε με θαυμασμό στα καταστροφικά έργα θρασύτατων νταήδων που σέρνουν κάθε τόσο δεκάδες, χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπους στην δυστυχία και την καταστροφή. Θρέφουμε τα παιδιά μας με κοινοτοπίες που δοξολογούν σφαγείς, νικητές ή νικημένους, διδάσκοντας και αναπαράγοντας την αυτοκαταστροφική πεποίθηση ότι σαν άνθρωποι μπορούμε να ζούμε μόνο μέσα σε ένα νοσηρό πλέγμα ανταγωνισμών και αλληλοεξοντώσεων.

Του Κώστα Μπεβεράτου

 Αποκρύπτουμε την αφετηρία αυτού του συγκεκριμένου “πολιτισμού” η οποία δεν είναι άλλη από την κλοπή, αρχικά των αγαθών και στην συνέχεια των ίδιων των υπάρξεων των ειρηνικών και συνεργατικών ανθρώπων. Εξίσου μεθοδικά αποκρύπτουμε την κύρια αντίφαση μέσα σε αυτόν τον “πολιτισμό” η οποία δεν είναι άλλη από τον διαρκή αγώνα για την κατάργησή του και την ανάδειξη των συνεργατικών ανθρώπων ως πρωταγωνιστών της ανθρώπινης Ιστορίας.

Ο πρώτος σταθμός

Ο πρώτος σταθμός της Ιστορίας των ανθρώπων που αποκρύπτουμε είναι η στιγμή της υποδούλωσης ανθρώπων οι οποίοι, έχοντας αναπτύξει την ικανότητα να συγκεντρώνουν πλεονάσματα τροφής και αγαθών, υποδουλώθηκαν με την βία από ανθρώπους αρπακτικούς, πειρατές και ληστές μέχρι πρότινος, που εφεξής όμως δεν θα διαφέντευαν μόνο τα αγαθά που οι ειρηνικοί άνθρωποι παρήγαγαν αλλά και τις ίδιες τις ζωές τους.

Η επινόηση της δουλείας, η μετατροπή ανθρώπων σε οικόσιτα κοπάδια* που αποζυμούνται κατά βούληση από τα αφεντικά τους, και η χρήση των πολεμικών όπλων ως εργαλείων παραγωγής, μέσων παραγωγής όπως λέγεται, είναι η πιο κρίσιμη στιγμή για την διαμόρφωση του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε εμείς σήμερα.

Αυτός ο κόσμος διδασκόμαστε πως είναι ένας αναγκαίος κόσμος, πως δηλαδή μόνο αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει στην οργάνωση των ανθρώπινων κοινωνιών γιατί “αυτή είναι η ανθρώπινη φύση” όπως λένε οι υπερασπιστές αυτής της άποψης. Η διδασκαλία αυτή, η προπαγάνδα για την ακρίβεια αναπαράγεται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα αδιαλείπτως από αυτούς που εξυπηρετεί.

Γλαφυρό παράδειγμα τέτοιας διδασκαλίας, αλλά και μια χαραμάδα από όπου ξεπηδά η σκέψη των απλών ανθρώπων, είναι το επεισόδιο μεταξύ του “κακάσχημου” και “τιποτένιου” Θερσίτη με τον Οδυσσέα στην Ιλιάδα του Ομήρου**.

Αυτός όμως ο κόσμος της κυριαρχικότητας και του ανταγωνισμού κάθε άλλο παρά αναγκαίος είναι καθώς μας οδηγεί σε καταστάσεις μέσα από τις οποίες μέχρι τώρα αφανίστηκαν ολόκληροι πολιτισμοί και λαοί. Ακόμα χειρότερα, ο κόσμος της κυριαρχικότητας και του ανταγωνισμού αποτελεί  εδώ και καιρό μια ορατή πλέον απειλή για την ύπαρξη της ίδιας της ανθρωπότητας.

Δεν υπάρχει καμμιά “φυσιολογικότητα” ή “αναγκαιότητα” σε αυτή την πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών. Ίσα ίσα, η υποδούλωση των ανθρώπων είτε με τα όπλα, είτε με τα ψέματα και την απόκρυψη της γνώσης, είτε με τον φόβο και την ανασφάλεια, είτε με το χρέος και την ενοχή, φαντάζει πάντα αφύσικη και άδικη στην σκέψη των υποδουλωμένων και κυρίως στην σκέψη όσων, υποδουλωμένων ή μη, έχουν επιλέξει η αξιοπρέπεια και η δικαιοσύνη να καθοδηγούν την ύπαρξή τους.

Στον μυθικό κόσμο της αρχαιότητας ο Προμηθέας αλυσσοδένεται από την Βία και το Κράτος, τους υπηρέτες της εξουσίας. Μιας νεοσύστατης εξουσίας που αντιπαλεύει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων οι οποίοι μέχρι τότε προόδευαν με την συνεργασία και την διάχυση της γνώσης και έχοντας ήδη κατακτήσει αυστηρούς κανόνες για την διασφάλιση της ισοτιμίας μέσα στις κοινότητές τους. Το μαρτύριο του Προμηθέα, του συμβολικού γεννήτορα του ανθρώπινου πολιτισμού, μαρτυρά πως στην συνείδηση των ανθρώπων τα ιδιαίτερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά βρίσκονται καθηλωμένα από την κυνική, βίαιη αλλά και νοσηρή εξουσία.

Πέρα από τις διαρκείς εξεγέρσεις των υποδουλωμένων και τις διαρκείς σφαγές τους από τους κυρίαρχους, εμπνευστές, συνεχιστές και φορείς αυτού του “πολιτισμού”, διαμορφώθηκε ένα κίνημα που σε μεγάλο βάθος χρόνου κατάφερε να επαναφέρει την ηθική, αλλά και πρακτική αξία της ισοτιμίας στο προσκήνιο, με τρόπο τόσο επιτακτικό που έφερε σε αμηχανία όλες τις υφιστάμενες τότε εξουσίες.

Ο δεύτερος σταθμός

Ο δεύτερος σταθμός της Ιστορίας των ανθρώπων που αποκρύπτουμε είναι η στιγμή που οι άνθρωποι κατά χιλιάδες και εκατομμύρια με συνειδητό και έμπρακτο τρόπο επαναφέρουν την ισοτιμία στο προσκήνιο της κοινωνικής οργάνωσης. Θα μπορούσαμε να διαλέξουμε ως συμβολική αφετηρία αυτής της διεργασίας οποιαδήποτε στιγμή από τον θάνατο του Επίκουρου μέχρι τις πρώτες εκτελέσεις Χριστιανών την εποχή του Νέρωνα. Όπως και να έχει, με αφετηρία την ανατολική Μεσόγειο από τον 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 4ο μ.Χ., χιλιάδες και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι απορρίπτουν το υφιστάμενο καθεστώς υποδούλωσης και οργανώνουν έναν παράλληλο κόσμο όπου όλοι είναι ισότιμοι και προσφωνούνται μεταξύ τους “αδερφοί” και “αδερφές”.

Οι όροι και οι τελετουργικοί συμβολισμοί που επισφράγιζαν την ισοτιμία προέρχονταν από τα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας και διατηρούντο πολλές φορές αναλλοίωτοι στις παραδόσεις αγροτικών φυλών και κατώτερων τάξεων. Το τοτεμικό σύμβολο του θυσιασμένου Ιησού και η τελετουργική επισφράγιση της ισοτιμίας των ομοφάγων τού σώματός του αποτελεί την σημαντικότερη τελετή για τους συμμέτοχους στον Χριστιανισμό και τεκμηριώνει το γεγονός πως η ισοτιμία υπήρξε η αρχή και το τέλος αυτού του μεγάλου Μεσογειακού κινήματος.

Η ανατάραξη που προκάλεσε αυτό το κίνημα στα θεμέλια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπήρξε τόσο ισχυρή που οι Χριστιανοί χρειάστηκε να μετρήσουν μεγάλο αριθμό εκτελεσμένων και κάθε είδους διώξεις, όμοια σαν να υποκινούσαν μια μεγάλη εξέγερση. Γιατί στα μάτια των κυρίαρχων ακριβώς αυτό έκαναν και για αυτό αντιμετωπίστηκαν σαν επαναστάτες, όμοια όπως ο Σπάρτακος. Σε αντίθεση όμως με τις επί χιλιάδες χρόνια θυσίες των εξεγερμένων σε όλα τα κυριαρχικά συστήματα, οι οποίες άφησαν ως μόνο απόηχο την αδιαμφισβήτητη ισχύ των κυρίαρχων, σ’ αυτήν την μακρόχρονη παράδοξη φαινομενικά εξέγερση, ήταν οι εξεγερμένοι που θα είχαν τον τελευταίο λόγο.

Ξεκινώντας από τις κοινωνικές δομές μέχρι τα σύμβολα των κυρίαρχων, όλα απορρίφθηκαν και γκρεμίστηκαν από τους Χριστιανούς τόσο σε θεωρητικό όσο και φυσικό επίπεδο. Στα μάτια της εξουσίας διαφαινόταν πολύ σωστά η συνωμοσία που συντελούνταν αθόρυβα, στην κυριολεξία κάτω από την μύτη της. Καθώς όμως δεν υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο αδίκημα χρειάστηκε για πρώτη φορά στην Ιστορία να καλλιεργηθεί συνειδητά και στοχευμένα η δαιμονοποίηση και στοχοποίηση μιας κοινωνικής ομάδας. Έτσι η “Αγάπη”, οι “Ευχαριστίες”, οι προσφωνήσεις “αδερφέ”, αδερφή” οι συναντήσεις κρυφά από τα μάτια των κυρίαρχων και κάθε τι που έδινε λίγη από την χαμένη αξιοπρέπεια στους δούλους και τους στρατιώτες που είχαν ασπαστεί τον χριστιανισμό, προβλήθηκαν ως δαιμονικές πράξεις άθεων και κανίβαλων οι οποίοι συνωμοτούν για την κατάρρευση της ευνομούμενης κοινωνίας.

Συνηθίζεται οι προοδευτικοί άνθρωποι να βλέπουν στην καταστροφή από τους χριστιανούς των αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών μνημείων σκοταδισμό και μισαλλοδοξία. Εκτός όμως από μια τέτοια ερμηνεία διαφαίνεται το κοινωνικό μίσος το οποίο εκδηλώθηκε προς τα σύμβολα του κοινωνικού αντίπαλου όταν οι συσχετισμοί το επέτρεψαν. Στις τέχνες, την αρχιτεκτονική, την μουσική, την τροφή, την ένδυση, τον λόγο, τα υλικά που επιλέχθηκαν από τους πρώτους Χριστιανούς, κυριολεκτικά και μεταφορικά, είναι ταπεινά επειδή ακριβώς την ταπεινότητα μπορούν να την κατέχουν και να την μοιράζονται όλοι ισότιμα.

Η προοδευτικότητα αστοχεί όταν δεν αναγνωρίζει στον Χριστιανισμό την κορύφωση ενός μεγάλου κοινωνικού κινήματος το οποίο στις ιδιαίτερα σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες που κυριαρχούσαν πριν από 2.000 χρόνια κατάφερε να διαδραματίσει κατά τόπους έναν σημαντικό ρόλο διαμορφώνοντας νησίδες μέσα στις οποίες χιλιάδες άνθρωποι ανέτρεψαν το αξιακό σύστημα τις εποχής προβάλλοντας της ηθική αξία και το ηθικό πλεονέκτημα της ισοτιμίας.

Μια τέτοια ανάγνωση του χριστιανικού κινήματος θα μπορούσε να βάλει σε μεγάλο κίνδυνο κάθε εξουσία, και για αυτό οι κυρίαρχοι αφού κατάφεραν να αναιρέσουν στην πράξη τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του Χριστιανισμού φρόντισαν στην συνέχεια να αποκρύψουν και να διαστρεβλώσουν το ίδιο το περιεχόμενό του μετατρέποντάς τον από δύναμη απελευθέρωσης σε δύναμη υποδούλωσης στην δική τους κυριαρχία.

Αυτή την στιγμή ο Χριστιανισμός μπορεί να περιγραφεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους αφού ως κυρίαρχο σύστημα αποτελεί ο ίδιος ένα σύστημα εξουσίας και κυριαρχίας ερχόμενος σε πλήρη αντίθεση με ό,τι εμφανίζεται να έχει διδάξει στα πρώτα του βήματα.
Αυτό όμως δεν ακυρώνει το γεγονός πως ο Χριστιανισμός υπήρξε η κορύφωση ενός μακρόχρονου κινήματος το οποίο επεδίωξε την κοινωνική δικαιοσύνη και με έναν παράδοξο τρόπο, σε ένα παράλληλο επίπεδο, την πέτυχε πληρώνοντας για αυτό μεγάλο τίμημα σε ανθρώπινες ζωές. Η μετάλλαξη του Χριστιανισμού σε σύστημα εξουσίας δεν ακυρώνει ούτε το γεγονός πως, κάποια στιγμή, κατάφερε να εισάγει με επιτακτικό τρόπο στην συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας την ανθρώπινη ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα.

Η ακύρωση στην πράξη του κόσμου των κυρίαρχων και η επαναφορά της κοινωνικής δικαιοσύνης για πρώτη φορά μέσα σε πολυπληθείς κοινωνίες, ακόμα και εάν δεν συντελέστηκε στο επίπεδο της οικονομικής οργάνωσης, αποτελεί έναν πολύ σημαντικό σταθμό στην Ιστορία της εξέλιξης των ανθρώπων. Αυτός ο σταθμός για τους προοδευτικούς ανθρώπους δεν μπορεί παρά να αποτελεί αντικείμενο μελέτης, τόσο ως προς τις διεργασίες που οδήγησαν στην κορύφωσή του, όσο και ως προς τις διεργασίες που τον οδήγησαν σε μετάλλαξη επαναφέροντας την ανισότητα μέσα από νέες μορφές και σχήματα.

Ο τρίτος σταθμός

Ο τρίτος σταθμός είναι ένας σταθμός που δεν έχει συντελεστεί. Μπορεί να μην συντελεστεί ποτέ αλλά, σε κάθε περίπτωση, οι προσπάθειες των προοδευτικών ανθρώπων λίγο πολύ αποσκοπούν στο να συντελεστεί. Σε αυτόν τον τρίτο υποθετικό σταθμό οι άνθρωποι δεν θα καταφέρουν απλά να δημιουργήσουν σχέσεις ισοτιμίας αλλά και να τις ανάγουν σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και, το σημαντικότερο, να τις διαφυλάξουν.

Υπάρχει πλέον η γνώση ότι η εξουσία και αυτοί που την αποζητούν δεν φέρουν κάποια ιδεολογία και πως η μόνη τους ιδεολογία είναι το πάθος για κυριαρχία. Γνωρίζουμε πως στο όνομα της αγάπης κάποιος μπορεί να δολοφονήσει, στο όνομα της προόδου κάποιος μπορεί να λεηλατήσει και στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης κάποιος μπορεί να απολαμβάνει ιδιαίτερα προνόμια.

Η προοδευτικότητα δεν θα πετύχει ποτέ να οδηγήσει την ανθρωπότητα στην κατοχύρωση της ισοτιμίας αν δεν μελετήσει τα δεδομένα βάσει των οποίων, μέσα κυριολεκτικά σε μία μέρα, ένα [πολλά στην πραγματικότητα] υψηλόβαθμο στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και διευθυντής βιομηχανικής μονάδας, μετατρέπεται σε στυγνό και αμείλικτο εκμεταλλευτή των μέχρι πρότινος υποτιθέμενων ισότιμων συντρόφων του.

Ίσως είναι η γνώση πως η εναλλαγή της εξουσίας δεν θα επιφέρει ποτέ κάτι καλύτερο στους απλούς ανθρώπους και για αυτό ακριβώς πολλοί είναι αυτοί που παραμένουν απαθείς θεατές μπροστά στις προσπάθειες άλλων να την διεκδικήσουν. Για την προοδευτικότητα η διεκδίκηση της εξουσίας μπορεί να ακυρώσει ακόμα και την υπόστασή της ως προοδευτικότητας εφόσον αυτή η διεκδίκηση δεν εμπεριέχει τα στοιχεία που θα αναιρέσουν την ίδια την εξουσία μόλις αποκτηθεί.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Όπως έχει γράψει ο Ανδρέας Γεωργίου στο Τέλειο Κράτος, δεν έχει σημασία αν ένας κτηνοτρόφος έχει για τα μοσχάρια του θερμαινόμενους σταύλους και τα πιο ακριβά αντιβιοτικά για τις μαστίτιδες, σημασία έχει πως τα μοσχάρια και οι αγελάδες ζουν για να παράγουν αυτά που χρειάζεται και επιλέγει ο κτηνοτρόφος και μόνο. Έτσι και οι υποταγμένοι άνθρωποι ανά τους αιώνες, όσα προνόμια κι αν κάποια στιγμή απολαμβάνουν, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο ζουν για να εξυπηρετούν τους κυρίαρχους όμοια σαν να είναι τα κοπάδια τους. 

** Λέει ο Θερσίτης:

“Γιε του Ατρέα, πάλι κακιωμένος είσαι; Τι σου λείπει πια; Γεμάτες χαλκό είναι οι σκηνές σου και μέσα σ’ αυτές σε περιμένουν πολλές πανέμορφες γυναίκες που εμείς οι Αχαιοί σε σένα πρώτο-πρώτο παραδίνουμε, όποτε κυριεύουμε μια πόλη. Έχεις ανάγκη κι από άλλο χρυσάφι που κάποιος από τους Τρώες θα σου φέρει ως λύτρα για το γιο του που θα τον έχω αιχμαλωτίσει εγώ ή άλλος Αχαιός; Ή μήπως θέλεις κανένα δροσερό κορίτσι για να σμίγεις γλυκά μαζί του και να το’ χεις χωριστά από τους άλλους, μόνο για τον εαυτό σου; Δεν ταιριάζει σε σένα που είσαι άρχοντας να τυραννάς τους Αχαιούς. Κακομοίρηδες, τρομάρα σας, γυναίκες κι όχι άνδρες Αχαιοί! Πάμε να γυρίσουμε στην πατρίδα με τα πλοία μας κι ας τον αφήσουμε τούτον εδώ στην Τροία να χαίρεται τα τιμητικά του δώρα. Έτσι για να καταλάβει αν εμείς τον βοηθήσαμε ή δεν τον βοηθήσαμε σε τίποτα.”

Για να απαντήσει ο Οδυσσέας:

“Κάθεσαι τώρα εσύ και βρίζεις και κακολογείς τον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα, γιατί οι γενναίοι μας πολεμιστές του δίνουν πολλά δώρα. Λοιπόν μια φορά θα στο πω και βάλε το καλά στο μυαλό σου: αν σε πετύχω να λες πάλι, όπως τώρα, τέτοιες αηδίες, να μη με λένε Οδυσσέα, αν δεν σε βουτήξω από τα ρουχαλάκια σου και δεν στα βγάλω όλα ένα-ένα, ακόμα κι όσα κρύβουν τα αχαμνά σου, και δεν σε ξαποστείλω στα καράβια κλαμένο και δαρμένο αλύπητα.”

ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στοιχεία για την δουλεία στην Αρχαία Ρώμη:
http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/slavery_01.shtml

Στοιχεία για τις διώξεις των Χριστιανών:
http://www.religionfacts.com/christianity/history/persecution.htm

Στοιχεία για τις πρωτοχριστιανικές δοξασίες:
http://www.i-c-r.org.uk/publications/monographarchive/Monograph38.pdf
http://press.princeton.edu/titles/6576.html

Στοιχεία για τον Θερσίτη στην Ιλιάδα του Ομήρου:
http://ketivasilakou.blogspot.gr/2011/03/blog-post.html
http://afterschoolbar.blogspot.gr/2010/11/blog-post_28.html

Πρόχειρο τετράδιο

Πηγή