Μηχανισμός Αντικυθήρων σε ρολόι χειρός

H Hublot Watch ανακατασκευάζει τον μηχανισμό των Αντικυθήρων για ρολόι χειρός...






Η Ελβετική εταιρεία κατασκευής ρολογιών πολυτελείας Hublot «στρίμωξε» τον μηχανισμό των Αντικυθήρων--τον εξαιρετικής ακριβείας υπολογιστή της Αρχαίας Ελλάδας- -σε ένα μοναδικό χειροποίητο ρολόι χειρός.

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας εξελιγμένος μηχανισμός που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα τον τελευταίο αιώνα π.Κ.Ε. Τότε, χάθηκε για τα επόμενα 2000 χρόνια, όταν ένα Ρωμαϊκό πλοίο βυθίστηκε κοντά στις ακτές των Αντικυθήρων ώσπου οι δύτες επιτέλους τον ανακάλυψαν ξανά το 1901.

Οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι εντυπωσιάστηκαν με την πολυπλοκότητά του και την ακρίβειά του--παρόμοιοι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται στην αστρονομία έκαναν να εμφανιστούν ξανά τον 14ο αιώνα μ.Κ.Ε.--αλλά ο βαθμός της διάβρωσής του και ο αριθμός των κομματιών που του έλειπαν κατέστησαν δύσκολη την εξακρίβωση της λειτουργίας του για ακόμα έναν αιώνα.

Το 2006, οι αρχαιολόγοι χρησιμοποίησαν ακτίνες Χ υψηλής ευκρίνειας ώστε να διαπεράσουν τα στρώματα των ακαθαρσιών και της σκουριάς για να δουν τους μηχανισμούς και να διαβάσουν περισσότερες Ελληνικές επιγραφές. Το μεταφρασμένο κείμενο οδήγησε τους ιστορικούς να συμπεράνουν ότι οι μηχανισμοί του ήταν στην πραγματικότητα μέρος ενός εξαιρετικής ακρίβειας ηλιακού ημερολογίου που είχε τη δυνατότητα να προβλέψει τις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις που πρόκειται να συμβούν δεκαετίες μπροστά. Τώρα, οι «μάγοι» της ωρολογοποιίας της Hublot έχουν ανακατασκευάσει την συσκευή, την έχουν συρρικνώσει σε τέτοιο βαθμό για να χωράει σε ένα ρολόι χειρός.

«Η πρώτη δουλειά της ομάδας ήταν να δημιουργήσει μέσα σε χώρο λίγων κυβικών εκατοστών αυτό που οι μηχανικοί της αρχαιότητας είχαν κατασκευάσει μέσα σε αρκετές εκατοντάδες κυβικά εκατοστά, διασφαλίζοντας ότι η κατασκευή τους ήταν απολύτως πιστή στην αρχική μορφή του μηχανισμού,» είπε ο εκπρόσωπος της εταιρίας.

Η πρωταρχική λειτουργία του ρολογιού αυτού θα είναι παραδόξως να δείχνει την ώρα. Αλλά η πρόσθια και πίσω όψη του αποκαλύπτουν ένα συνονθύλευμα από καντράν, μηχανισμών και ημερολογίων. Στην πρόσθια όψη δείχνει ένα ημερολόγιο για τους Πανελλήνιους αγώνες, το Αιγυπτιακό ημερολόγιο, το Ζωδιακό ημερολόγιο, τις φάσεις της σελήνης και ένα διάφραγμα που δείχνει τον Ήλιο και την Σελήνη.

Στην πίσω όψη το ρολόι δείχνει τον Καλλιπικό Κύκλο (έναν κύκλο 76 ετών που είχε προτείνει ο Κάλλιπος το 330π.Κ.Ε.), τον Μετωνικό Κύκλο (έναν κύκλο 235 μηνών, 19 χρόνων), το κύκλο του Σάρου (223 συνοδικοί κύκλοι που χρησιμοποιούνται για να προβλεφθούν οι εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης) και ο Εξέλιγμος Κύκλος (ένας κύκλος 54 ετών για την πρόβλεψη συνεχών εκλείψεων). Δηλ. δεν είναι μονάχα, για να κοιτάς την ώρα, αν άργησες στο ραντεβού.

Δυστυχώς, δεν θα μπορέσετε να αγοράσετε ένα από αυτά τα ρολόγια, έτσι μην έχετε ελπίδες κοιτάζοντας το Εξέλιγμο ημερολόγιο όταν θα είστε έτοιμοι. Το ρολόι θα παρουσιαστεί σε έκθεση για ρολόγια στην πόλη της Βασιλείας την Άνοιξη του 2012, και μετά θα μεταφερθεί σε μόνιμη έκθεση στο Musée des Arts et Métiers.

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων (γνωστός και ως αστρολάβος των Αντικυθήρων ή υπολογιστής των Αντικυθήρων) είναι ένα αρχαίο τέχνημα, ήταν ένας μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων, που παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό. Ο Υπολογιστής των Αντικυθήρων όπως έχει ονομαστεί ένα αστρονομικό όργανο - υπολογιστής που μετρούσε τις εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης και κατά πάσα πιθανότητα τις τροχιές των πλανητών. Μια διάταξη που είναι από τις πιο σημαντικές μηχανικές εφευρέσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο ανοικτά του Ελληνικού νησιού Αντικύθηρα μεταξύ των Κυθήρων και της Κρήτης. Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει χρονολογείται μεταξύ του 120 π.κ.ε. και του 90π.κ.ε. αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.κ.ε. και 63 π.κ.ε.. Θα μπορούσε να ήταν κατασκευασμένο μέχρι μισόν αιώνα πριν το ναυάγιο. Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1900 σε βάθος περίπου 40 με 64 μέτρων και πολλοί θησαυροί, αγάλματα και άλλα αντικείμενα, ανασύρθηκαν από Συμιακούς σφουγγαράδες και βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Το περίεργο εύρημα: ένα κουτί (20x30x8 εκ.) με μπρούτζινα και ξύλινα μέρη που είχαν παραμορφωθεί από τη διάβρωση. Το 1902, ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης το εξέτασε με μεγαλύτερη προσοχή για να ανακαλύψει με έκπληξη ότι τα μεταλλικά μέρη του έχουν περίγραμμα οδοντωτών τροχών,ενσωματωμένο και εμφανείς επιγραφές με αστρονομικούς όρους.

Οι κατοπινοί ερευνητές διαφώνησαν σε πολλές περιπτώσεις μεταξύ τους αλλά όλοι ήταν σίγουροι ότι επρόκειτο για τον πιο σύνθετο μηχανισμό της αρχαιότητας που χρονολογείτο περίπου έναν αιώνα π.κε., και ότι δεν είχε ανακαλυφθεί σε κανένα μέρος του κόσμου τίποτα παρόμοιο για τα επόμενα 1.300 χρόνια. Κανείς όμως δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα τι ήταν. Άλλωστε, οι μελετητές δεν είχαν ιδιαίτερα εξελιγμένα μέσα έρευνας και δια του γυμνού οφθαλμού ήταν εξαιρετικό παρακινδυνευμένο να βγάλουν συμπεράσματα.

Αργότερα ερεύνησε το Μηχανισμό ο Derek de Solla Price με τη βοήθεια επιστημόνων από τον Δημόκριτο κατά τη δεκαετία του ‘50. Ο Βρετανός μάλιστα είχε προχωρήσει και σε μια ανακατασκευή του αντικειμένου, της οποίας η ορθότητα αμφισβητήθηκε αργότερα. Όσο δεν υπήρχε μια τεκμηριωμένη και συνολική απάντηση για το μυστηριώδες αντικείμενο, τόσο γίνονταν πιο ακραίες οι εκδοχές για τη φύση και την προέλευσή του. Άλλωστε ένας από τους ερευνητές που ενδιαφέρθηκε να μάθει περισσότερο για τον μηχανισμό ήταν και ο περίφημος Εριχ Φον Νταίνικεν που μιλούσε για εξωγήινους.

Ο μηχανισμός είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο σε ένα ξύλινο πλαίσιο και έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων.

Πρόσφατες λειτουργικές ανακατασκευές της συσκευής υποστηρίζουν αυτήν την ανάλυση. Ο ανακαλυφθείς μηχανισμός της κίνησης της Σελήνης είναι εξαιρετικά εντυπωσιακός, καθότι δίνει τη δυνατότητα μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας στον άξονα που κινεί τη Σελήνη (δεύτερος Νόμος Κέπλερ).

Ο καθηγητής Ντέρεκ ντε Σόλλα Πράις (Derek De Solla Price), φυσικός και ιστορικός της επιστήμης που εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, δημοσίευσε ένα άρθρο για τον μηχανισμό αυτό στο περιοδικό Scientific American τον Ιούνιο του 1959, όταν ακόμα ο μηχανισμός δεν είχε μελετηθεί πλήρως.

Το 1973 ή το 1974 δημοσίευσε τη μονογραφία του με τίτλο "Γρανάζια από τους Έλληνες", βασισμένη σε σάρωση του μηχανισμού με ακτίνες γ που πραγματοποίησε ο ακτινοφυσικός του Ε.ΚΕ.Φ.Ε. "Δημόκριτος" Χαράλαμπος Καράκαλος. Ο Πράις υποστήριξε ότι η συσκευή αυτή θα μπορούσε να είχε κατασκευαστεί από τη Σχολή του Απολλωνίου στη Ρόδο. Τα συμπεράσματά του δεν έγιναν αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν το θεωρητικό υπόβαθρο για μια τέτοια κατασκευή.

Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζεται από την τελευταία τεχνολογία με τη βοήθεια μεγάλων εταιρειών, με πρωτοποριακά προγράμματα ψηφιακής απεικόνισης και έναν ειδικό τομογράφο, ο οποίος κατασκευάστηκε ειδικά για την έρευνα του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Τα αποτελέσματα την έρευνας επιβεβαίωσαν ότι ο μηχανισμός φέρει 30 οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες.

Η λειτουργία του μηχανισμού κατέληγε σε τουλάχιστον 5 καντράν, με έναν ή περισσότερους δείκτες για το καθένα. Με τη βοήθεια του τομογράφου έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν αστρονομικούς και μηχανικούς όρους, και έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα είδος "εγχειριδίου χρήσης" του οργάνου.

Ο μηχανισμός αυτός έδινε, κατά την επικρατέστερη σύγχρονη άποψη, τη θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς και τις φάσεις της σελήνης. Μπορούσε να εμφανίσει τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον βαβυλωνιακό κύκλο του Σάρου. Τα καντράν του απεικόνιζαν επίσης τουλάχιστον δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό βασισμένο στον Μετωνικό κύκλο και ένα αιγυπτιακό, που ήταν και το κοινό "επιστημονικό" ημερολόγιο της ελληνιστικής εποχής.

Οι παλαιότερες απόψεις που έχουν παρουσιασθεί (κυρίως πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο) για πιθανές χρήσεις με το όργανο αυτό είναι: αστρολάβος, ή δρομόμετρο, ή αναφορικό ρολόι, ή πλανητάριο, ή αστρονομικό ναυτικό ρολόι ή πλοογνώμονας της αρχαιότητας. Όλες αυτές οι χρήσεις δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες.

Για την ικανότητα κατασκευής πολύπλοκων μηχανισμών από γρανάζια, έχουμε πολύ λίγες πληροφορίες, γιατί ουσιαστικά σαφή αναφορά στους οδοντωτούς τροχούς έχουμε για πρώτη φορά από τον αλεξανδρινό μηχανικό Ήρωνα. Όμως υπάρχουν ενδείξεις που υποδεικνύουν τον Αρχιμήδη ή και τον Κτησίβιο ως πιθανούς εφευρέτες του οδοντωτού τροχού.

Ο Αρχιμήδης είναι γνωστός για τις πολύπλοκες κατασκευές του που αναπαριστούσαν τις κινήσεις των άστρων και των πλανητών στο στερέωμα, έχουμε όμως πληροφορίες μόνο για το τι λειτουργίες εκτελούσαν και όχι για το πως τις εκτελούσαν. Πιθανότατα όμως ο τρόπος λειτουργίας τους να ήταν παρόμοιος με του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Τη σφαίρα του Αρχιμήδη έχουν αναφέρει οι Πάππος, Πρόκλος, Σέξτος Εμπείρικος, Φιρμίκιος, Μαρτιανός Καπέλλα, Οβίδιος και Τερτυλλιανός, όμως την σημαντικότερη μαρτυρία δίνει ο Κικέρων.

Στα πρώιμα στάδια της εξέλιξης παρόμοιων μηχανισμών βρίσκουμε τα ηλιακά ρολόγια, αρχικά στατικά και αργότερα μεταφερόμενα. Τα μεταφερόμενα ηλιακά ρολόγια είναι κοντινοί πρόγονοι του μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Με τα νεότερα ευρήματα γίνεται φανερό ότι η τεχνολογία των οδοντωτών τροχών διατηρήθηκε εν μέρει και στο Βυζάντιο, δεδομένου ότι έχει βρεθεί ένας απλούστερος μηχανισμός κατασκευασμένος τον 5ο-6ο αιώνα. Μάλιστα αντίστοιχος μηχανισμός περιγράφεται από τον μεταγενέστερο Άραβα Αλ Μπιρουνί. Ένα μεγάλο ποσοστό των τεχνολογικών κατακτήσεων στον τομέα αυτό αφομοιώθηκε από τους Άραβες. Όπως είναι επίσης γνωστό, πλήθος αρχαίων ελληνικών πραγματειών έχουν διασωθεί μόνο σε αραβικές μεταφράσεις. Οι Άραβες πειραματίστηκαν με διάφορα σχέδια και κατασκευές για να αποδείξουν την ορθότητα των ελληνικών κειμένων.

Η τεχνολογία των οδοντωτών τροχών εξελίχθηκε μεταξύ άλλων στην ωρολογοποιία που εμφανίστηκε και άνθησε τον 13ο και 14ο αιώνα. Εκείνη την εποχή 90 π.κ.ε – 120 π.κ.ε. δεν ζούσε άλλος μεγάλος αστρονόμος στον ελλαδικό χώρο εκτός από τον Ίππαρχο, ο οποίος εκτός από αστρονόμος ήταν και μαθηματικός, γεωγράφος και μετεωρολόγος. Έζησε μετά τον Αρχιμήδη, τον Αρίσταρχο, τον Απολλώνιο και τον Ερατοσθένη.

Ήταν η ίδια εποχή, από το 161 π.κ.ε. μέχρι και το 126 π.κ.ε., που ο Ίππαρχος έκανε πολλές παρατηρήσεις στη Βιθυνία, τη Ρόδο και την Αλεξάνδρεια. Στο έργο του αυτό βοηθήθηκε από μια σειρά οργάνων που φαίνεται ότι ο ίδιος είχε επιμεληθεί την κατασκευή τους και ήταν μεταξύ άλλων ο γνώμων, το ηλιωρολόγιον, το υδρολόγιον, η στερεά σφαίρα, η διόπτρα και ο αστρολάβος. Έτσι, ο Ίππαρχος παρουσιάζεται εξαιτίας της σπουδαιότητας του πλήθους των ανακαλύψεών του ως ο κατεξοχήν δημιουργός της επιστήμης της Αστρονομίας και ως ο μεγαλύτερος αστρονόμος παρατηρητής όλων των εποχών. Ίσως λοιπόν και ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων φτιάχτηκε από τον Ίππαρχο.

Ο Ίππαρχος ειδικότερα ασχολήθηκε με τον προσδιορισμό της διάρκειας του τροπικού έτους και με τη μέτρηση των εκλειπτικών συντεταγμένων των απλανών αστέρων. Έτσι, οδηγήθηκε στη θεμελιώδους σημασίας ανακάλυψη του φαινομένου της μεταπτώσεως των ισημεριών, πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρο το σημερινό οικοδόμημα της αστρονομίας θέσεως.

Ο Κικέρων (106-43 π.κ.ε.). πολιτικός και φιλόσοφος, είχε επισκεφτεί τη Ρόδο στα έτη 79-78 π.κ.ε. και έχει αναφερθεί σε ένα μηχανισμό όμοιο με αυτόν των Αντικυθήρων του Ποσειδώνειου Απαμέα (135-50 π.κ.ε.), ενός αστρονόμου, γεωγράφου και γεωλόγου που ζούσε στη Ρόδο. Γράφει ο Κικέρων: «Πρόσφατα κατασκεύασε ο φίλος μας Ποσειδώνιος μια συσκευή, η οποία σε κάθε περιστροφή αναπαράγει τις ίδιες κινήσεις του Ήλιου, της Σελήνας και των πέντε πλανητών.»

Ο στρατηγός Μάρκελλος, ο κατακτητής των Συρακουσών, είχε μεταφέρει τους μηχανισμούς του Αρχιμήδη, μετά τη δολοφονία του τελευταίου, και τους τοποθέτησε στον ναό της Αρετής στη Ρώμη, όπου παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Ποσειδώνιος, στον οποίο γίνεται αναφορά από τον Κικέρωνα, είχε ζήσει για ένα διάστημα στη Ρώμη ως πρέσβης της Ρόδου, και φαίνεται ότι είχε μελετήσει τους μηχανισμούς του Αρχιμήδη, οπότε κατασκεύασε κάτι παρόμοιο.

Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες έγιναν, για πρώτη φορά, με τη βοήθεια πολλών ειδικών από διαφορετικά αλληλοσυμπληρούμενα πεδία και όχι από μεμονωμένους επιστήμονες, ενώ είχαν στη διάθεσή τους τα πιο εξελιγμένα μέσα. Με τη βοήθεια του μηχανισμού ψηφιακής απεικόνισης PTM Dome έγινε δυνατή η επανεμφάνιση σχεδόν σβησμένων κειμένων και στοιχείων της επιφάνειας του μηχανισμού που δεν είναι ευδιάκριτα ακόμα και με τα καλύτερα συστήματα συμβατικής και ψηφιακής φωτογράφησης.


Λίγο αργότερα η Βρετανική εταιρεία X-Tek έστειλε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον πρωτοποριακό τομογράφο Blade Runner, βάρους 8 τόνων. Είναι ένα μηχάνημα που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μόνο και μόνο για τη συγκεκριμένη έρευνα, κόστους ενός εκατομμυρίου ευρώ. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας παθιάστηκε με το θέμα του μηχανισμού των Αντικυθήρων και προσέφερε δωρεάν τον τομογράφο. Η εξέταση αποκάλυψε άγνωστες πτυχές του εσωτερικού του μηχανισμού. Διαβάστηκαν για πρώτη φορά έπειτα από δύο χιλιάδες χρόνια επιγραφές το πάχος των οποίων δεν ξεπερνά το ένα δέκατο του χιλιοστού.

Αργότερα πάνω σε αυτό το Μηχανισμό φτιάχτηκαν τα ηλιακά ρολόγια, αρχικά στατικά και αργότερα μεταφερόμενα. Στο Βυζάντιο βρέθηκε παρόμοιος μηχανισμός κατασκευασμένος τον 7ο αιώνα. Αντίστοιχος μηχανισμός περιγράφεται και από τον μεταγενέστερο Άραβα Αλ Μπιρουνί. Ένα μεγάλο ποσοστό των τεχνολογικών κατακτήσεων στον τομέα αυτό αφομοιώθηκε από τους Άραβες.

Η τεχνολογία των οδοντωτών τροχών εξελίχθηκε στην ωρολογοποιεία που εμφανίστηκε και άνθησε τον 13ο και 14ο αιώνα. Ιδιαίτερα για το διαφορικό γρανάζι που αποτελεί και το πιο εντυπωσιακό εύρημα στο μηχανισμό, πρέπει να αναφερθεί ότι επανεμφανίστηκε δεκάδες αιώνες αργότερα.
-----------------------------------------------------------
Επίσημη Ιστοσελίδα για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων

The Antikythera Mechanism - 2

Simulation of the Antikythera MechanismDas Raederwerk von Antikythera
-----------------------------------------------------------
terra papers 



Πηγή